Tentoonstelling
21 oktober 2023 – 2 juni 2024
Gallo-Romeins Museum kleurt beeld van witmarmeren sculptuur bij
Iedereen kent de beelden in wit marmer uit de tijd van de oude Grieken en Romeinen. Het Gallo-Romeins Museum in Tongeren toont nu hoe ze er écht uitzagen: bontgekleurd. Bezoekers krijgen tientallen reconstructies te zien van antieke sculpturen, op ware grootte. Het gaat om beelden van onder andere goden, keizers, krijgers en mythologische figuren. Ze zijn kleurrijk beschilderd, net zoals in de klassieke oudheid. De expositie is bestemd voor een breed publiek.
Burgemeester Patrick Dewael: “De tentoonstelling ‘De oudheid in kleur’ in het Gallo-Romeins Museum verrijkt ons met nieuwe inzichten. Dat is precies wat een maatschappelijk relevant museum moet doen. Na een bezoek aan deze expo kijk je met heel andere ogen naar de voor ons zo vertrouwde witmarmeren beeldhouwwerken van de oude Grieken en Romeinen.”
Schepen van Cultuur An Christiaens: “De tentoonstelling ‘De oudheid in kleur’ is toegankelijk voor een groot en divers publiek. Iedereen kan genieten van de unieke, felgekleurde reconstructies van klassieke beeldhouwwerken. Het Gallo-Romeins Museum creëert er een leerrijke expo rond die van begin tot eind weet te verrassen.”
De veelkleurigheid van antieke sculptuur
De tentoonstelling kwam tot stand in samenwerking met prof. dr. Vinzenz Brinkmann, conservator van de afdeling Klassieke oudheid van de Liebieghaus Skulpturensammlung in Frankfurt am Main (Duitsland). Al decennialang doet de archeoloog onderzoek naar de beschildering van antieke sculpturen. Samen met zijn echtgenote dr. Ulrike Koch-Brinkmann maakt hij wetenschappelijk verantwoorde reconstructies op ware grootte, trouw aan de beeldtaal en technieken uit de klassieke oudheid. Ze brengen ons een stuk dichter bij de manier waarop de oude Grieken en Romeinen hun sculpturen creëerden, wat het doel ervan was en hoe ze de beelden zelf ervaarden.
De reconstructies reizen de wereld rond en waren al te zien in 26 toonaangevende musea in onder andere München, Kopenhagen, Athene, Istanboel, San Francisco en New York. Ze getuigen van de beeldhouwkunst in de oud-Griekse en Romeinse cultuurwereld, van pakweg 700 v.Chr. tot 476 n.Chr.
Het Gallo-Romeins Museum presenteert de reconstructies in een volledig nieuwe scenografie, die werd verzorgd door bureau Pièce Montée.
Een meeslepende ervaring
Bezoekers worden ondergedompeld in het thema dankzij een video-installatie. Die toont hoe algemeen verspreid de idee is van onbeschilderde antieke beelden in wit marmer, onder meer onder invloed van de populaire beeldcultuur zoals films en strips.
In een tweede, witglanzende zaal wordt duidelijk dat deze ‘esthetische voorkeur’ ontstond tijdens de renaissance en tot vandaag doorleeft. Tegen de achtergrond van filmbeelden die gedraaid werden bij marmergroeven in de buurt van Carrara (Italië), krijgen de bezoekers drie levensgrote beeldhouwwerken te zien: één uit de oudheid (collectie Museo Nazionale Romano, Rome) één uit de renaissance (collectie Louvre, Parijs) en één van de hedendaagse Frans-Amerikaanse kunstenaar Emmanuel Fillion.
Even verderop ontdekken de bezoekers hoe de beelden in de klassieke oudheid werden gemaakt. Ze krijgen inzicht in het volledige productieproces: van het uitkappen van het gesteente in de groeve tot het beeldhouwen en kleurrijk beschilderen. De verschillende fasen zijn te volgen via didactische filmpjes die speciaal voor de expositie werden ontwikkeld. Er zijn antieke gebruiksvoorwerpen te zien, denk maar aan beitels die gebruikt werden bij het bewerken van de marmerblokken. Ook een scala aan authentieke pigmenten – oker, loodwit, Egyptisch blauw – en een kwast liggen in de vitrine. Ten slotte toont het museum enkele oud-Griekse en Romeinse sculpturen met kleursporen die nog met het blote oog zichtbaar zijn.
In de grootste zaal van de tentoonstelling staan de reconstructies opgesteld. Ze worden sfeervol uitgelicht en gepresenteerd in een sobere vormgeving. Op touchscreens kunnen bezoekers swipen tussen de witte sculpturen en de gekleurde versies. Bij een aantal reconstructies zijn er video’s die inzoomen op opmerkelijke details, zoals kleurpatronen en versieringen. Ook biedt het museum een audiotour aan met extra uitleg over de context waarin de beelden ooit stonden opgesteld en hun betekenis. Uiteraard komt de toenmalige symboliek van de gebruikte kleuren hierbij aan bod.
Immersieve ruimte: het huis van Delos
Een van de hoogtepunten van de expositie is een opstelling met videoprojecties. De bezoeker waant zich even op de binnenplaats van een luxewoning uit de eerste eeuw v.Chr., gelegen op het Griekse eiland Delos. Je krijgt een reconstructie te zien van een levensgroot standbeeld van een jonge vrouw, mogelijk de dame des huizes. Het is, net zoals toen, beschilderd in pastelkleuren: een roze gewaad en een doorschijnende lichtgroene mantel. De projecties laten de bezoekers ervaren hoe de kleuren veranderen door de invloed van het licht en het weer.
Leerrijk en leuk voor kinderen
Het Gallo-Romeins Museum zorgt ervoor dat zijn tentoonstellingen ook optimaal te bezoeken zijn met kinderen. Ook deze keer is er een audiotour met informatie op maat van zeven- tot twaalfjarigen voorzien. De meest tot de verbeelding sprekende reconstructies komen erin aan bod. Via interactieve computerspellen krijgen de kinderen inzicht in de manier waarop beelden in de klassieke oudheid werden gemaakt. Ze leren meer over het werk van steengroevearbeiders, beeldhouwers en schilders. Andere spellen met puzzel- en tekenopdrachten zetten hen aan om kleuren en patronen op de reconstructies van nabij te verkennen.
Op zondag en tijdens schoolvakanties is er een creatief atelier. Dit is inbegrepen in de toegangsprijs. Geïnspireerd door de kleurencomposities op de reconstructies kunnen de kinderen op een marmeren tabletje een eigen ontwerp maken dat ze vervolgens inkleuren. Het werkstuk mag mee naar huis als souvenir.
Kennismaken met wetenschappelijk onderzoek
In een film die in de tentoonstelling te zien is, vertellen Vinzenz Brinkmann en Ulrike Koch-Brinkmann gepassioneerd over hun werk. Ze geven toelichting bij de diverse (natuurwetenschappelijke) analysetechnieken die ze gebruiken bij hun onderzoeken. Ook tonen ze hoe het maken van de reconstructies effectief verloopt.
Af en toe presenteert het Gallo-Romeins Museum in de tentoonstelling van hetzelfde oud-Griekse of Romeinse beeld meerdere reconstructies. Bezoekers maken zo kennis met voortschrijdend wetenschappelijk inzicht en/of met de wetenschappelijke onzekerheid die met het maken van de reconstructies gepaard gaat.
Wie op zoek is naar meer diepgaande kennis vindt op schermen informatie over de opgravingsgeschiedenis van de antieke beelden die gereconstrueerd werden, het uitgevoerde wetenschappelijke onderzoek en de toegepaste reconstructietechnieken.
Verrassende beelden in brons
In de tijd van de oude Grieken en Romeinen werden veel beelden niet in marmer maar in brons gemaakt. Ook die beelden waren gekleurd. Het brons werd onder andere met zwavel bewerkt, om een natuurlijke huidskleur te creëren. Voor de ogen werden edelstenen gebruikt. Lippen, tepels en wimpers werden afgewerkt met (roodkleurig) koper, tanden met zilver.
In de tentoonstelling zijn vier reconstructies van beroemde bronzen beelden te zien: twee oud-Griekse krijgers uit ca. 450 v.Chr. (gevonden in Riace, Italië) en het beeldenpaar dat bekendstaat als ‘de Bokser en de Prins’. Die laatste werden samen gevonden aan de zuidkant van de Quirinaalheuvel in Rome. Wie de indrukwekkende bronzen beelden precies voorstellen en hoe oud ze zijn, is voer voor discussie. Hoe dan ook: ze vormen een hoogtepunt van de expo.
Publieksboek
Bij de expositie hoort een publieksboek, uitgegeven door Lannoo. Het is te koop in de museumshop en in diverse boekhandels voor 29,99 euro.
Looptijd, toegangsprijzen en openingsuren
‘De oudheid in kleur’ loopt van 21 oktober 2023 tot en met 2 juni 2024.
Een bezoek aan de tentoonstelling kost 8 euro voor volwassenen, 5 euro voor kortinghouders en 1 euro voor kinderen en jongeren tussen de 4 en 18 jaar. Wie in het bezit is van een museumpas kan naar binnen zonder extra kost. De audiotours (zowel voor volwassenen als voor kinderen) en het creatief atelier zijn inbegrepen in de ticketprijs.
Voor wie met de trein naar Tongeren komt, is er een Discoveryticket van de NMBS.
Het Gallo-Romeins Museum is alle dagen geopend, behalve op maandag (tenzij dit een feestdag is). Tijdens weekends, feestdagen en schoolvakanties (Vlaanderen) is het museum open van 10 tot 18 uur, op weekdagen van 9 tot 17 uur. De workshop voor kinderen wordt georganiseerd op zondagen en schoolvakanties (Vlaanderen).
